ADAPAZARI MERKEZ KAFASINA GÖRE HERKES

    Kimi şehirler vardır ki hayatınız bir döneminde yolunuz onunla kesişmiştir. Bu kimi zaman çocuklukta babanın memuriyeti, belki gençlikte üniversite yollarında, kimi zaman da askerlik, memuriyet, izdivaç... Bir de bu şehirde bıraktığınız bir tarihiniz, yaşanmışlıklar vardır. Bu tarih hep mutlu anlardan örülmemişte olabilir. Muhtemel öyledir Polyana'yı kaybedişimizin üzerinden çok mevsimler geçti.  O şehrin ismi TV ekranında, gazete ya da dergi sayfalarında ya da internette amaçsız gezinirken aniden karşınıza çıkar. İlk an zihninizde bir renk, bir koku, bir ses ve bir gökyüzü belirir. İşte o şehrin anlamı, sizde bıraktığı o tortudur. Adapazarı'nın benim kişisel tarihimde bir karşılığı vardır. İki sene süren M.Y.O. deneyimini bu şehirde yaşadım. Farkındaysanız Sakarya değilde Adapazarı demekteyim. Adapazarı her ne kadar  resmi kayıtlarda Sakarya ilinin merkez ilçesiyse de fiiliyatta pek öyle olmuyor.  Çokça" Sakaryalı'yım" diyen birini göremezsiniz. Adapazarlı'dırlar. Olsa olsa Sakaryasporu tutarlar.

     25 Aralık 2011 günü yaptığım bu gezide kadim dostum Tayfun bana eşlik ediyor. Bizi Adapazarına götürecek olan  07:25 Adapazarı Ekspresi için Haydarpaşa Garındayım. Tayfun Erenköy İstasyonundan trene binecek.

"ADA" YOLCUSU KALMASIN

 Adapazarı Ekspresi bölgesel bir tren. Anahat treni değil. Anahat treni olmaması böylesi kış günü buz gibi olmasının, bu kadar özensiz ve konforsuz olmasının mazereti olmamalı. Eski ile mukayese edildiğinde bir ilerlemeden bahsedebiliriz ama hala çağın çok gerisinde. Yine de şöyle bir düşününce Haydarpaşa Garı, körfez, dağlar, sarı sarı istasyon binaları, Sapanca Gölü, kavaklıklar, süren giden tıkırtılar, düdük sesleri, tok kapı kapanışları... Tren yolculuğunu değme otobüs yolculuğuna değişmem. Derseniz ki "Otobüs penceresinden gördüğün dağlar o dağlar değil mi?" Değil derim. İnsanın haleti ruhiyesi, ne gördüğü, gördüğünün onu nerelere götürdüğü yerine göre değişiyor.  Tren yolculuğunun her daim bir nebze melankolisi vardır.

BUSİNESS CLASS

 Tren Haydarpaşa'dan ayrılıyor.. Erenköy İstasyonunda Tayfun da trene biniyor. Bir süre sonra kondüktör görünüyor, rutin bilet kontrolünü yapmakta. Demiryolcularla sohbete girmek hiçte zor değildir. Üşüyen yolcuları görünce kondüktör; " Tren hareket etmeden şöyle bir saat önceden çalıştırsalar... siz de biz de böyle üşümesek..." Tecrübeli yolcu edasıyla  kendisine ,Pendik'ten sonra ısınırız İzmit'ten sonra da yanarız diyorum. Bana doğunun bir yanı uçurum, nehir, diğer yanı ise dağ tren yollarını, zamanın da kazma,kürekle yapılmış tünellerini, kara saplanmış ekspreslerini anlatıyor. Tren İzmit'e yaklaşınca seyyar satıcılar belirmeye başlıyor. Yaşlıca, zayıf, solgun satıcı dikkatimi çekiyor. Kondüktör yeni binenlerin biletlerini kontrol için vagonları geziyor. Satıcı o işini yaparken sessizce oturup bekliyor. Kondüktör seyyar satıcıya yaklaşıp " Ne o görünmüyordun, hastamıydın ?" diye soruyor. Seyyar satıcı ile aralarında hastalık üzerine bir sohbet yürüyor. Kondüktör ayrılırken satıcının dostça sırtını sıvazlayıp "İyi bak kendine..." diyor. Kondüktörün muhtemel görevlerinden biri de seyyar satıcıları trene sokmamaktır. Dostlar! tren dediğimiz demirden demiryolcu ise insan... Artık İzmit'teyiz. İzmit bir süredir "İçinden tren geçen şehirler"'den değil. Demiryolu  artık şehrin kıyısından geçmekte. Derbent , Maşukiye, Sapanca, Arifiye derken nihayetinde Adapazarı.

ADAPAZARI MERKEZ KAFASINA GÖRE HERKES

   Adapazarda ilk gitmek istediğimiz adres Justinianus Köprüsü ( Beşköprü). Nasıl gideceğimizi bir bilene sormalıyız. Garın hemen yanında ki minibüs duraklarında kahyalardan birine yanaşıyoruz. Fazlaca turist gözükmemek için de köprüyü adıyla değilde, Beşköprü, Serdivan tarafına ne ile gideriz ?diye soruyorum. Kahya amcamız" Bak şimdi ikiside birbirinden alakasız yerler.." diye cevap verince. Ya işte tarihi köprü falan... " Justinianus Köprüsü desene canım !" diye cevap veriyor. Hey hey ! Selim Bey herkes senin gibi cahil mi ? Hiç... Bir taraftan da montumun yamulmuş yakasını elleriyle düzeltiyor.
 " Şuradan Maltepe minibüslerine binin, tam yanında inersiniz" Kahya amcamıza teşekkür edip. Maltepe minibüs ile yola koyuluyoruz.

 JUSTİNİANUS KÖPRÜSÜ

          Justinianus Köprüsü (Beşköprü) Türkiye'nin önemli kültür değerlerinden biri olarak kabul ediliyor. Bizans imparatoru Justinianus tarafından  M.S.560 yılında yaptırılmış. Yapımında kalker taşı kullanılan köprünün boyu 375 mt, genişliği ise 9,85 mt. Çark Deresi (Melas) üzerine yapılan yapının 12 kemeri var.Köprünün güney cephesinde bulunan selyarlar yarım daire, kuzey cephesinde ise üçgen formunda. Köprünün baş tarafında apsisli bir kalıntı, güney cephesinde tonozlu bir yapı kalıntısı mevcut. Şimdi geldik en önemli meseleye niye bu Bizanslılar bir derenin üzerine hem de suyun akış yönünün tersine böylesi devasa bir köprü yapmışlar.( Elleri dert görmesin o ayrı) Yeşilçam filmlerinde gördüğümüz nöbet sırasında sürekli sağa sola bakan, bıyıklı, oldukça kısa, birine vurdun mu labut gibi beşi birden yere serilen, güzel prensesleri harici kayda alınmayacak bu insanlardan başka ne beklenir. Şaka bir yana uzmanlara göre köprü; İzmit Körfezini, Sapanca Gölü üzerinden Sakarya Nehri aracılığıyla Karadeniz'e bağlama projesinin bir parçası. Yıkılmış olduğu kabul edilen dört köprü ile bir büyük kompleksin içinde yer alıyor. Evet kabul edelim oldukça "çılgın proje". Görülüyor ki bu topraklar tarih boyunca "çılgın proje" konusunda sıkıntı yaşamamış.

Biz tekrar köprüye dönecek olursak, insanın dikkatini çeken bir diğer husus zeminde görülen noktalamalar diyebililirim. Bizanslı mimar ve taş ustaları köprüden gelip geçenler kayar düşer diye tek tek tüm mermer zemini noktalamışlar.

                                                                                                          

ÖNCE İNSAN...

   Köprü 1995 yılında Karayollarınca restore edilmiş fakat 1999 depremide hasara uğramış, özellikle korkuluklarında yer yer yıkıntılar var. Köprünün en güzel yanlarından biri de kemerlerinin birinden tren geçiyor olması. Bu bile başlı başına bir özellik. İki senesini Adapazarın'da geçiripte bir kez bile bu köprüye gelmemiş biri olarak en azından bir ayıbımdan temize çıkıyorum.

İÇİNDEN TREN GEÇEN KÖPRÜ

  Merkezdeyim Atatürk Caddesi üzerinde bulunan Yeni Cami önündeyiz. Dikkatimi minyatür Türk evi maketi çekiyor üstünde "İnsan Hakları Şikayet Kutusu" yazıyor. Bu kutular şehrin değişik yerlerine yerleştirilmiş. Anlamından uzak, hiçbir gayesi ve sonucu olmayacak işler. İnsan hakları için ne yaptınız ? " Halkı bilinçlerdirmek için kutu, kutu evler diktik." Şimdi etrafınızda insan haklarına aykırı bir eylem görüyorsunuz, misal doğulu mevsimlik işçileri linç etmeye çalışıyorlar. (Adapazarı bunları yaşadı) Siz ne yapıyorsunuz şikayetinizi yazıp bu kutulara atıyorsunuz. Daha sonra bilinçli, uygar ve görevini yerine getirmiş bir vatandaş olarak gönül rahatlığı ile yatabilirsiniz. Emin olun ilgili merciler bu şikayetinizi değerlendirip hızla önlem alacaklardır.Hiç şüpheniz olmasın.

YALAN DÜNYA

   Hava oldukça soğuk ve yorulduk. Yanı başımızdan mis gibi çorba kokuları geliyor. Kayıtsız kalmıyoruz tabelasında "Çorbam" yazan dükkana giriyoruz. Tam 14 çeşit çorbaları varmış. Sıcak sıcak tuzlamayla kendimize geliyoruz. Eğer yolunuz düşerse uğrayım derim. Çorbam Atatürk Caddesinde, Yeni Cami yakınlarında.

  

   Şimdi ki rotamız Deprem Müzesi. Deprem Müzesi Kavaklar Caddesi üzerinde. Farklı bir mimariye sahip. Dışardan bakınca göçük bir binayı andırıyor.

DEPREM MÜZESİ

   Girişte duran görevliye girişin ücretli olup olmadığını soruyoruz; " Girişler ücretsiz yalnız şurada ki ziyaretçi defterine adınızı yazar mısınız?" Deprem Müzesinin 339414 numaralı ziyaretçisi oluyorum. Yapının içi de dışı gibi ilginç. Eğik kolonlar, eğimli koridorlar... Koridorlarında 1967 ve 1999 yıllarında şehrin geçirdiği depreme ait fotoğraflar sergileniyor. Özellikle çocuklara yönelik depremle ilgili deney metaryellerinin olduğu bir bölüm ve bir de sanal bir deprem platformu mevcut. 1999 depreminde ölenleri anısına hayatını kaybedenlerin isimleri yazılı mum şeklinde kristalden bir eser de müzede sergilenmekte.

    Duvarlarda ki fotoğraflarla göz göze gelmemeye çalışıyorum. İçimize kurşini bir ağırlık çöküyor. Tayfun " Çıkalım artık..." diyor. Çocuklar için kesinlikle eğitici ama depremi yaşamış, göcük altından çıkarılmış birini bu müzede tahayyül edemiyorum.

   

    Adapazarı'nın kültür varlıkları açısından çok zengin olduğu söylenemez. Ola ki gittiniz merkezde görebileceğiniz; Orhan Camii, Orta Camii, Ağa Camii  ilk akla gelenler.

ORHAN CAMİİ

AĞA CAMİİ

   Bir de Tozlu Camii var. 1999 depreminde yıkıldı yerine modern bir camii yapılıyor dediler.Yeni camii secde eden insan formundaymış. İyi kötü bizim de anlımızın secde görmüşlüğü var ama ben pek benzetemedim. Eski Türk filmlerinden gidiyoruz madem, Cüneyt Arkın'ın namaz kılmaları gibi her an selam verebilir, her an secdeye gidebilir...

MODERN TOZLU CAMİİ

    Bir şehri anlamanın pratik yollarından biri çarşı pazarını gezmektir. Esnaf ile muhabbet her zaman verimlidir. Yeni ve değişik ilginç şeyler öğrenmek ve görmek için birebirdir. Adapazarı tarihi Uzun Çarşısı'da geziniyorum. Doğal olarak İstanbul'un bu kadar yakınında, modernliği ! içine sindirmiş bir şehrin çarşısında semerci ustalarına, sıcak demircilere, bakırcılara rastlayacak halimiz yok. Çarşı esnafı daha çok ayakkabıcılar, konfeksiyoncular, kuyumculardan yani düğün nişan minvalli bir küçük Mahmutpaşa. Çarşı içinde askeri malzeme, takım kaşkol ve bereleri satan bir dükkana giriyoruz. Amacımız bir arkadaşımızın rozet kolleksiyonuna Sakaryaspor rozetleri almak. Dükkanın önünde ki motor daha doğrusu üzerinde yazılar ilgi çekici.

 Dükkanın önünde, vitrinin köşesinde yaktığı mangalda ısınmakta olan Turgay abiye yanaşıyoruz. (Gezer olmanın böylesi bir özgüveni var, gündelik hayatta minibüste para üstü alıp verirken bile girilen diyologtan sıkılan benim gibiler gezilerde herkesle yaren sohbetlerine dalabiliyor) Turgay Abi Sakarya 54 TV'ninn muhabiri. "Dün akşam izlediniz mi benim halk röportajları mı ?" diye soruyor. Yok abi biz İstanbul'danız izlemedik diyoruz. "Olsun" diyerek anlatmaya başlıyor. " Benim 25.000 Romen, 25.000 Kürt oyum garanti... Seçilemezsen de uykularını kaçıracağım..Adapazarı halkı beni sever  neden ? çünkü bende yalan yanlış yok..."  Turgay Abinin hedef kitlesi takdire şayan. Bize ülke mesellerini... kendince çözümlerini ...anlatıyor. Ah !Turgay Abim oyumuzu Adapazarında kullansak ayıpsın dükkan senin.

    Karnımız iyiden iyiye acıkıyor. Buralara gelmişken ıslama köfte iyi gider diye düşünüyoruz. Ama nerede ? Siz siz olun kendinizi bu yeme içme konusunda germeyin. Yiyeceğiniz bir ıslama köfte o meşhur usta, bu meşhur usta diye sıkış tepiş lokontalarda dakikalarca servis bekleyip, beklerken de  pilakiyi havalara sokmayın. Gidin şöyle eli yüzü düzgün esnaf lokantasına yiyin yiyeceğinizi. Ama kabak tatlısı ayrı. Daha dükkana adımımı atar atmaz alıcı kuşlar gibi gözümü kabak tatlısı tepsisine dikiyorum. Mis gibi de fırınlanmış. Bakın işte böylesini ancak Adazarında yersiniz. Bir buçuk köfte piyazın üzerine  kabak tatlısı assolist gibi geliyor sofraya.

   Karnımızı doyurduğumuza göre yine sokakları, çarşıları arşınlamanın vaktidir. Çark Caddesi her dönem olduğu gibi yine gençlerin çekim merkezi. Depremde en ağır hasar alan noktalardan biri olan Çark Caddesi yıkılan çok katlı iş merkezlerin yerine birkaç katlı sıra sıra mağazalarla yeni bir çehreye bürünmüş. Ara sokakların da ise birbirinden şık cafeler.. Hatıralarımda olduğu gibi kalmış, değişmemiş her tabelaya, sokağa dostça selam veriyorum. Yoruldukça çay ocaklarında mola verip dinleniyoruz. Mevsim kış hava erkenden kararıyor. İlçeleri gezmeye vakit kalmıyor. Eve boş dönmek olmaz , tam da mevsimi birer şişe Ali Koka bozası alıyoruz. Dönüş zamanı yaklaşıyor 18:55 ekspresinde erkenden yerimizi alıyoruz (Business Class) Tren tıklım tıklım doluyor hatta daha sonra ki istasyonlardan binenler ayakta yolculuk etmek zorunda kalıyor. Şöyle bir yüzlere baktığımda hafta sonunu aileleri yanında geçiren üniversite öğrencileri, akraba ziyaretinden dönenler (Dedikodular başlamış bile).

    İstanbul'da trenden indiğimde günün yorgunluğunu hissediyorum. Yine de yakınca da olsa hareket etmek, yola koyulmak, üç beş sohbet herşeye değer.

    Bendeniz, demiratlı süvari yeni maceralarda görüşene kadar hoşça kalın diyorum :)